Techtime: Tweetakt-olie en de psychologische werking ervan.

Alles wat je moet weten over prémix tweetakt-olie.

Nu dat het erop lijkt dat tweetakten aan een opmars bezig zijn in de motorcross werd het hoogtijd om er een artikel aan te wijden. Over het gebruik van tweetaktolie is al veel geschreven en geen enkel item in onze geliefde sport is zo onderhevig aan een persoonlijke mening dan dat geurige sapje dat bij de benzine moet.

In de vintage motorcrosswedstrijden rijden een pak oude tweetakten mee en die hebben allemaal de alom bekende prémix nodig. Hoe pak je dit correct aan wars van alle vooroordelen, stamcafé-zever, emotionele invloeden en gladde verkooppraatjes? MXvintage schijnt een licht over deze materie, uw tweetaktje zal er u eeuwig dankbaar voor zijn.

Tweetaktmotoren hebben smering nodig net als viertakten. Echter zal deze smering bij een tweetakt moeten gebeuren door toevoeging van olie aan de benzine. De functie van tweetaktolie is een smerende film leggen op alle bewegende delen van een tweetaktmotor. Zonder in detail te treden kan je stellen dat vooral, de cilinder, zuiger, zuigerveren, krukas en krukaslagers deze smering nodig hebben. Ook zorgt de oliefilm voor een verhoogde compressie. De olie is van grote invloed op de werking van een motor en net daarom moet dit artikel geschreven worden. Heel veel tweetaktrijders maken de fout om de mengverhouding van olie en benzine totaal verkeerd te interpreteren. Net daardoor slaan ze de verkeerde weg in en worden met problemen geconfronteerd die moeilijk objectief te beoordelen zijn. Objectief zijn is hier moeilijk omdat de kwaliteit, de mengverhouding en dergelijke alleen op wetenschappelijk niveau te beoordelen zijn.

In de jaren ’70, toen de tweetakten de viertakten op het achterplan dwongen werd er natuurlijke olie gebruikt om te mixen met de toen nog loodhoudende benzine. De mengverhouding lag toen op 1 liter olie op 20 tot 25 liter benzine. Mettertijd zijn deze oliën zodanig verbeterd dat de oude mengverhoudingen niet meer van toepassing zijn. Grosso modo kan je stellen dat je van de moderne tweetaktolie maar half zoveel mag gebruiken dan destijds gangbaar was. Maar er zijn nog andere parameters die een invloed hebben.

Als voorbeeld nemen we een motortje van een modelbouwvliegtuig. Dat draait gemakkelijk meer dan 30.000 toeren per minuut. Wat we duidelijk willen maken is dat een mengverhouding beïnvloed wordt door het toerental van de motor. Met andere woorden: De tijdsduur dat de olie aanwezig is in de motor om zijn smerende werking uit te oefenen is aanmerkelijk korter bij dat vliegtuigmotortje dan bij jou CZ 360 van de jaren ’70. Hoe lager het toerental hoe langer de olie aanwezig blijft in de cyclus van een tweetakt tot deze in rook opgaat en verdwijnt via de uitlaatpoort. Dit noemt men de migratietijd van de aanwezige olie. Conclusie: Hoe hoger het toerental, hoe meer olie er bij de benzine moet. Dan is er nog de kwaliteit van de olie. De moderne tweetakolie kan je opdelen in drie categorieën, de castor-olie, half-synthetische en de vol synthetische olie.

Castor-olie.

Castor bonen.

Castor-olie stamt uit de jaren vijftig en zestig en werd aanvankelijk gebruikt als carterolie voor viertakt competitiemachines. Echter werd deze olie nadien als tweetaktolie gebruikt door zijn uitzonderlijke smerende eigenschappen bij luchtgekoelde motoren. De olie wordt geperst uit castorbonen en is dus een natuurlijke olie ook wel bekend onder de naam ricinusolie. Kenmerkend is de niet te evenaren geur van de uitlaatgassen.

Deze zeer specifieke geur is onmiskenbaar verbonden met motorcross uit de vroege jaren ’70. De bekendste fabrikant van dit type olie is Castrol dat het op de markt bracht met de produktnaam R30 en R40. Deze olie heeft zoveel fans dat Castrol R40 nu nog altijd verkocht wordt. Het grote voordeel van dit type olie is dat het de excellente eigenschap heeft om zich af te zetten op de heetste delen van de motor en daar extra smering toe te voegen.

Castor-olie heeft echter enkele nadelen. De vorming van vaste stoffen na verbranding is groot waardoor onderdelen zoals uitlaatpoort, uitlaat, bougie, zuiger, zuigerveren en eventuele powervalve onderhevig zijn aan koolstofafzetting. Het spreekt voor zich dat koolstofafzetting een negatieve invloed heeft op de werking van de tweetaktmotor. Een ander nadeel is dat deze olie moeilijk mixt met benzine en dit vooral bij koude temperaturen. Koude castor-olie wordt stroperig bij temperaturen nabij het vriespunt en durft zich weer te scheiden van de benzine. Daarom dat deze olie telkens goed geschud moet worden voor hij in de benzinetank wordt gegoten.

Half synthetische olie.

Het woord zegt het zelf, deze olie is een natuurlijke olie (geen castor) met synthetische toevoegingen om de kwaliteit ervan te verbeteren. Door het toevoegen van deze additieven werden enkele broodnodige eigenschappen sterk verbeterd zoals de mengbaarheid, de verbranding zonder al te veel residu en de smering van de motor. Het is veelal de olie die gebruikt zal worden voor tweetaktmotoren die een normaal regime hebben zoals bromfietsen voor straatgebruik, grasmaaiers en dergelijke.

Vol synthetische olie.

Dit is momenteel de meest gangbare olie voor competitiemotoren of voor motoren die onder hoge belasting draaien zoals een crossmotor. Deze olie is volledig kunstmatig vervaardigt. Dat wil zeggen dat er geen enkel natuurlijk product in zit. De basis is petroleum die verwerkt wordt tot een artificiële olie met een pak synthetische additieven ter bevordering van de werking. Het spreekt voor zich dat dit de olie is die wordt aangeboden bij uw lokale motorcrossdealer en in dit type van olie is er dan ook de grootste keuze. U vind er de bekende merken zoals Denicol, Motul, Motorex, Putoline, Castrol, Bel-Ray en vele andere. Door de vele uitgekiende toevoegingen is dit type de meest gebruikte olie van het moment. De olie smeert uitmuntend, kan om met extreem hoge toerentallen, heeft zo goed als geen koolstofafzetting, mengt prima met benzine en verlengt de levensduur van de motor.

Meer is minder!

Zoals we eerder al aangaven: tweetakt-olie mixen met benzine is sterk onderhevig aan persoonlijke interpretatie. Toch maar niet een geutje extra olie bij de benzine gooien om de smering van de motor te verbeteren? Fout!!!!! Teveel olie zorgt voor extra koolstofafzetting, falende bougies en hittevorming binnen de motor. De film op de cilinderwand wordt dikker waardoor de afvoer van warmte niet meer gewaarborgd is. Uw motor draait op een hogere bedrijfstemperatuur waardoor er detonatie (pingelen) en vermogensverlies optreed.  De levensduur van uw blokje zal aanzienlijk beperkt wordt. Ook kan een teveel aan olie een invloed hebben op de setting van de carburator.

Terug naar het verleden?

Nog iets over Castor-olie. Deze olie werd destijds ook wonderolie genoemd omdat het ook geneeskundige eigenschappen heeft. De olie laat zich echter moeilijk manipuleren en is net daardoor uit de mode geraakt. We bedoelen daarmee dat de olie de eigenschap heeft om de werking van additieven te reduceren of  zelfs op te heffen. Destijds maakte Castrol een vervolg op hun bekende R40, de A747. Het was een verdienstelijke poging van deze fabrikant om synthetische additieven toe te passen die de werking van de olie in gunstige zin zou beïnvloeden. Deze olie werd veelvuldig gebruikt in de motorcross maar is intussen achterhaald door de wetenschap.

Het lijkt erop dat de Amerikaanse fabrikant Maxima er in geslaagd is om een “moderne toets” te geven aan castor-olie. Door het toevoegen van synthetische esters, anti-neerslag en andere additieven is het merk er  in geslaagd om een castor-olie zodanig te bewerken dat de nadelen van deze olie zowat compleet werden weggewerkt. De voordelen konden echter behouden blijven waardoor deze olie steeds meer aanhang krijgt. Deze olie met de naam Castor 927 is ook in België en Nederland verkrijgbaar. Het is veelzeggend dat Mitch Payton, de teambaas van het Amerikaanse Monster Energy Kawasaki Team, al jaren zweert bij deze olie in hun tweetaktcrossers. Door de voordelen van castor-olie te behouden en te verbeteren en de nadelen ervan weg te werken lijkt deze olie ideaal voor luchtgekoelde motoren. De zalige geur krijgt u er gratis bij.

Wat moet u onthouden?

Niet veel. Koopt u een vol-synthetische olie van een bekend merk dan zit u altijd goed. Onthou vooral dat tweetaktsmering toerental gebonden is. Gebruik dus nooit meer olie dan aanbevolen. Luchtgekoelde motoren hebben iets meer smering nodig dan watergekoelde motoren. Motoren die een perfecte carburatorsetting hebben roken niet op bedrijfstemperatuur. Een te grote hoofdsproeier geeft aanleiding tot rookontwikkeling. Hier moet eerst gezocht worden naar een juiste setting voor dat je gaat rommelen aan de mengverhouding olie/benzine.

• 50cc tot 125cc  : mengverhouding van 1:30 tot 1:40
• 250cc en 500cc: mengverhouding van 1:40 tot 1:50